به نقل از «قدس آنلاین»

نقش اخلاق اسلامی و زیست مؤمنانه در ورود، تثبیت و توسعه تشیع در ایران

تاریخ انتشار: ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۹۳۰۰۹

زید بن علی بن حسین(ع)، پسر امام چهارم شیعیان معروف به زید شهید؛ شخصیتی آزاده، فاضل و شجاع بود که فرقه زیدیه منسوب به اوست. در زمان خلافت هشام بن عبدالملک یکی از خلفای ظالم بنی‌امیه، آنقدر به او فشار آوردند که به قیام وادار شد. قیامی که برای خون‌خواهی از امام حسین(ع) و یاران او و احیای امر به معروف و نهی از منکر بین سپاه او و سپاه هشام در بیرون کوفه اتفاق افتاد و در نهایت زید شکست خورد و همراه عده‌ای از سپاهیانش در دومین روز از ماه صفر سال 122هجری قمری به شهادت رسید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام دکتر محمود علیخانی، پژوهشگر تاریخ و سیره اهل بیت(ع) و نویسنده کتاب تشیع و تبرستان؛ پیرامون مانیفست فکری زیدیان و درسهایی از آن برای جامعه امروزی است.

قیام زید بن علی با اذن امام زمان خود بود

دکتر علیخانی با اشاره به شخصیت زید بن علی(ع) می‌گوید: زید قرائتی خاص در قرآن داشت و به علم و زهد و ورع و شجاعت و دینداری و کرامت مشهور بود. او مردم را به تبعیت از کتاب و سنت و جهاد با ستمگران و حمایت از محرومان و دستگیری مستمندان دعوت می‌کرد. زید از شاگردان ممتاز مکتب امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، بعد از شاگردی در محضر پدر بزرگوارش بود و در علم و معرفت به درجه‌ای رسیده بود که امام صادق(ع) درباره او فرمود: «کان عارفاً و کان عالماً و کان صدوقاً».

او اظهار می‌کند: طبق اسناد و روایاتی که داریم، قیام زید با اجازه و رضایت امام عصر ایشان، امام صادق(ع) صورت پذیرفت. زید امام را حجت خدا می‌دانست و از آنجا که اطاعات از حجت خدا واجب است، بی‌شک از شخصیتی با مرتبه و مقام علمی و تقوا و اعتقاد همچون زید پذیرفتنی نیست که در امر مهم قیام بدون مشورت معصوم(ع) اقدامی کند. علاوه بر آن ادله و روایات زیادی در دسترس است که تصریح می‌کند قیام زید با اذن امام صادق(ع) بود. شیخ صدوق در عیون اخبارالرضا(ع) نقل کرده است که امام رضا(ع) فرمود: «پدرم(ع) به نقل از پدرش(ع) فرمود او برای قیامش با من مشورت کرد. من به او گفتم، عموجان اگر دوست داری و راضی هستی که به‌ دار آویخته باشی، پس راه تو همین است. در این موقع‌ زید از نزد حضرت بیرون رفت. امام صادق(ع) فرمود: وای بر آن کس که فریاد وی را بشنود و اجابتش نکند.» این روایت و مضمون بعضی دیگر از اخبار شاهدی بر این است که قیام زید به اذن امام(ع) بوده است.

حکومت در اسلام بر پایه بیعت مردم است

این پژوهشگر زیدیه تشریح می‌کند: هر چند قیام زید بن علی در سال 122 نافرجام و زودگذر بود اما زمینه‌ساز شکل‌گیری فرقه‌ زیدیه و قیام دیگر زیدیان، مانند یحیی بن زید و نفس زکیه و سایر شیعیان شد. این قیام‌ها در بیشتر موارد، نافرجام و گذرا بودند هر چند در برخی موارد به تشکیل حکومت نیز انجامید، مانند علویان تبرستان، زیدیه یمن و ادریسیان مغرب. در مورد علویان تبرستان توضیح دهم که جریان زیدیه هر چند در عراق پدید آمد اما نتوانست آنجا حکومتی تشکیل دهد. در قرن سوم هجری و پیش از آن، برخی عالمان زیدی به نواحی خزری ایران پناه برده و در آنجا اقامت و به دعوت مردمان آن سامان به اسلام پرداختند. در پی درگیری میان حاکمان محلی و اهالی و وجود زمینه مساعد، برخی از عالمان زیدی توانستند در آنجا حکومتی تشکیل دهند. برخی از دشمنان اسلام و شیعیان بر این باورند که اسلام با خشونت و زور و شمشیر گسترش پیدا کرده است اما ما اسلام خشن را قبول نداشته و با آن مشکل داریم. گسترش اسلام اهل بیت(ع) با تبلیغ، دعوت و بیعت بوده است. حتی برخی مواقع بوده که بیعت را شکسته و اهل بیت(ع) را به شهادت رسانده‌اند اما برعکس آن صحت ندارد. ماجرای حضرت مسلم(س) و امام حسین(ع) و یا ماجرای زید بن علی(ع) که با او بیعت کرده و تنهایش گذاشتند تنها نمونه‌هایی از این سخن است.

امام جمعه رامسر در پاسخ به این پرسش که دین اسلام و مذهب تشیع چگونه به تبرستان وارد شد بیان می‌کند: تشیع در ایران با رویکرد زیدی و در شمال ایران وارد شد. مناطق تبرستان و گیلان، از قرون سوم تا پنجم هجری شاهد ظهور سلسله‌های کوچک محلی از خاندان سادات علوی بود. این سادات به‌خاطر سخت‌گیری و ظلم و ستم حکام بنی امیه و بنی عباس، همواره تحت تعقیب و آزار بودند لذا مناطق کوهستانی و صعب‌العبور تبرستان و گیلان، به‌خصوص قسمت دیلم و دوری آن از مراکز قدرت عباسی و وجود جنگل و آب و هوای مرطوب، شرایط را برای ورود مهاجمان به منطقه سخت می‌کرد. در نتیجه این مناطق بهترین پناهگاه برای سادات علوی تحت تعقیب بود. رفتارهای نیکوی این سادات مانند پسر زید به نام یحیی تا دیگر ساداتی که در دیلمان و مازندران مردم را به این اطمینان رساند که اگر مسلمانی هست در سیره این بزرگواران است. آن هم در زمانه‌ای که در زندگی بنی امیه و بنی عباس ادعای مسلمانی بود اما از اسلام چیزی دیده نمی‌شد.

او ادامه می‌دهد: یکی از دلایل حضور انبوه زیدیه در شمال ایران به دوران بعد از شهادت امام رضا(ع) برمی‌گردد. بخشی از سادات که به خاطر امام رضا(ع) به خراسان رفته بودند، پس از شهادت حضرت(ع) به سرزمین تبرستان و دیلمان پناه بردند و مردم منطقه متوجه دینداری و مسلمانی واقعی و اخلاق نیکوی آنان شدند.

اخلاق و روش پیامبر(ص) سبب گسترش اسلام شد

دکتر علیخانی اظهار می‌کند: اخلاق و رفتار انسانی آنان سبب گسترش اسلام شد همچنان که مؤلفه‌های اخلاقی پیامبر(ص) نقش ویژه‌ای در گسترش اسلام داشت و مواردی مثل گفتار نیکو، خوشرویی، اعتدال، پرهیز از خشونت، صداقت و آزادی در عقیده در این مهم تأثیرگذار بودند. مردم مازندران وقتی این خصوصیات را دیدند علاقه‌مند و شیفته آنان شدند و به محمد بن ابراهیم طباطبا از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و از امامان زیدیه پناه برده و با او بیعت کردند. او خود را لایق این امر ندانست و شوهر خواهرش را که در ری بود معرفی کرد. آنها هم نامه‌ای به حسن بن زید نوشتند و او را به رویان دعوت کردند. حسن بن زید معروف به داعی کبیر با اینکه از مردم شمال ایران نامه داشت باز هم در اولین نقطه مازندران توقف کرد و از مردم مجدد بیعت گرفت. در این راه جنگ‌هایی هم اتفاق افتاد و در نهایت حکومت زیدیه در شمال ایران و سلسله علویان تبرستان بنیان گذاری شد.

این پژوهشگر تاریخ تشیع در مورد شخصیت حسن بن زید نیز می‌گوید: او به برپایی شعائر شیعی توجه فراوانی داشت. از جمله دستور داد تا عبارت «‌حی علی خیرالعمل‌» در اذان ذکر شود، از «‌مسح بر خفین» نهی کرد و با دیدگاه‌های جبری و تشبیهی و عقیده به قدم قرآن به تندی برخورد می‌کرد و در این باره بخشنامه‌ای به نواحی مختلف تحت حکومت خود فرستاده بود.

درس‌هایی از قیام زیدیه برای جامعه امروز

این استاد حوزه و دانشگاه تاکید می‌کند: تشیع با این رویکرد وارد ایران شد و زیدیه تا قرن هشتم و دوران صفویه حضور داشت. پس از آن به یمن هجرت کردند و اکنون حدود 40درصد مردم یمن شیعه زیدی و جزو فرقه‌های پاک اسلامی هستند. آنها از نظر اعتقادی و فقهی شباهت‌های بسیاری با ما دارند و وجه تمایز زیدیه با شیعه امامیه به این باز می‌گردد که زیدیه پس از امام حسین(ع)، امامت را شکل خاص و مبتنی بر نص قبول نکرده و معتقدند از این پس، امامت به شکل عام در آن گروه از فرزندان فاطمه(س) استمرار خواهد یافت که دارای شرایط معینی باشد، از جمله آنکه بر علیه ستمگران و ظالمان خروج کند. بنابراین، اولین شرط امامت از دیدگاه زیدیه این است که امام باید فاطمی باشد. علاوه بر این، منتخب مردم بودن، نفی تقیه، اقدام به جهاد و قیام مسلحانه، امربه معروف و نهی از منکر، شجاعت، تقوا و عالم بودن، از دیگر شروط امامت نزد زیدیه به شمار می رود. مجموعه این شروط همان مفهوم شعار «الرضا من آل محمد(ص)» را تشکیل می‌دهد.

او با اشاره به درسهایی از قیام زید می‌گوید: بیشتر حوادث تاریخی به نفع تفکرات شیعی و برای اثبات حقانیت شیعه است. یکی از موارد مهم آن اثبات این امر مهم است که اسلام اهل بیت(ع)، با خشونت همراه نیست. نحوه شهادت و دفن و جنایاتی که دشمنان با جنازه زید بن علی انجام دادند، نمونه‌ای بر تأیید این سخن است. همانند جنایاتی که بعد از 1400 سال باز هم تفکرات تکفیری در حال انجام است و با اقداماتی خبیثانه مانند آنچه در حرم مطهر شاهچراغ(ع) شاهد آن هستیم یا بمب گذاری در حرم امامین عسکریین(ع) انجام می‌دهند.

دکتر علیخانی در پایان می‌گوید: قیام زید در حوزه مسائل اجتماعی مربوط به اخلاق و همانند یک مسلمان راستین زندگی کردن است. همچنان که طبق آموزه‌های دینی بخش مهمی از دعوت مردم به اسلام و اخلاق، از غیر طریق زبان است و بحث‌های زبانی وقتی اثرگذار خواهد بود که مستمعین اعتماد کاملی به گوینده داشته باشند. همچنان که از امام صادق(ع) روایت شده است که کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ‌ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُم؛ دعوت با غیر از زبان سبب گسترش اسلام و شیعه می‌شود. همانند زیدیه و سادات علوی که با عمل درست خود و اخلاق نیکو باعث گسترش اسلام شدند. علاوه بر آن اگر در حوزه مسائل اجتماعی فردی صلاحیت کاری را ندارد او را قبول نکنیم. همانند دعوت مردم از محمد بن ابراهیم که او حسن بن زید را صلاحیت‌دارتر از خود دانست و او را معرفی کرد.

مریم احمدی شیروان

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: زید بن علی ع گسترش اسلام امام صادق ع شمال ایران زید بن علی حسن بن زید اهل بیت ع قیام زید حسین ع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۹۳۰۰۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مبارزه جدی برای مقابله با فساد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز قزوین؛ حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم عابدینی در خطبه های این هفته نماز جمعه افزود : اگر حرام خوری و ربا رواج پیدا کند، آن جامعه نمی تواند قرآنی باشد، چراکه این جامعه آلوده است، قرآن نیز بارها بیان کرده که فهم این کتاب بر روی افراد پاک و طاهر اثر می گذارد، بنابراین باید فساد نباشد و حلال خوری در جامعه رواج یابد تا معارف دین را دریافت کنیم، رهبر معظم انقلاب از آن جهت مبارزه با فساد را جدی گرفتند که ما پذیرش بیشتری نسبت به دین داشته باشیم.

وی گفت : سفر رییس جمهور به کشور پاکستان موجب امنیت بیشتر جمهوری اسلامی در سرتاسر مرزهای ایران شد.

امام جمعه قزوین افزود : در سفر رییس جمهور به سریلانکا به غیر از مبادلات تجاری و مالی بین ۲ کشور، تولید فناوری با کمک متخصصان زبردست جمهوری اسلامی در ساخت سد آبی موجب حفظ آبروی علمی و مهندسی ایران شد.

نماینده ولی فقیه در استان با بیان اینکه آمریکا با شکست‌های پشت سرهم مواجه شده است، ادامه داد: آمریکا دشمنان قسم خورده خدا و مردم سالها پیش در همین روزها در جنگ ویتنام شکست خورد، درحالی که در جاهای دیگر جهان جولان می داد.

وی تصریح کرد: آمریکا به عنوان کشوری تا دندان مسلح در ایران اسلامی طعم واقعی شکست را چشید، آن‌ها در مقابل حرکت و حضور مردم ایران و تظاهرات و راهپیمایی که با دستان خالی انجام می‌شد، شکست خوردند و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید.

امام جمعه قزوین ادامه داد: آمریکا تصور می کرد که عراق را تسخیر کرده و آن را به یکی از ایالت‌های خود تبدیل کرده است، اما به لطف بسیج مردمی و حرکت مردم عراق، این کشور استکباری به طرز مفتضحانه‌ای شکست خورد، البته در افغانستان نیز شاهد شکست حقیقی آمریکا بودیم، حتی در یمن که مردم چیزی نداشتند مجددا آمریکایی ها شکست خوردند، این روند شکست در لبنان، غزه و سوریه ادامه داشت و ایادی تحت اوامر این ها مثل داعش نیز به برکت جنبش مقاومت از بین رفت.

نماینده ولی فقیه در استان  به هفته معلم و سالروز شهادت استاد مطهری اشاره کرد و گفت: وقتی کتاب های این شهید بزرگوار را بخوانیم، نمک گیر شده و علاقه مند مطالب او می شویم، هنگامی که کتاب‌های شهید مطهری را می خوانید، دیگر توان کنار گذاشتن آن را ندارید، چون قلب و منطق ما را راضی می کند، حضرت امام صادق (ع) نیز بارها تاکید داشتند که اگر خداوند بنده‌ای را دوست داشته باشد نور ایمان را درون او روشن می کند که شهید مطهری یکی از همین بندگان خداوند بود.

امام جمعه قزوین به روز کار و کارگر اشاره کرد و یادآور شد: استان قزوین مانند استان‌های دیگر کشور از نعمت با برکت کارگر برخوردار است، به تاسی از رسول خدا (ص) دست کارگران را می بوسیم و باید مشکلات و خانواده آن‌ها که نیمی از جامعه را تشکیل می دهند، برطرف شده و همواره شاد و سلامت باشند، کارگران همان افتخار جامعه ایران هستند، رسول اکرم (ص)‌ تلاش و کسب روزی حلال یک کارگر را همانند مجاهدت در راه خدا تشبیه کرده و رهبر معظم انقلاب نیز رکن اصلی اقتصاد و اقتدار کشور را کارگران می داند.

وی در ادامه به سالروز فتح اندلس اشاره کرد و گفت: مسلمانان اندلس در اوج شکوه بودند و آثار این مسلمانان هنوز مایه افتخار آن جغرافیا قرار دارد، اما دشمن نقشه کشید و بی حیایی و بی حجابی را همراه مشروبات الکلی و بی بندوباری بین جوانان اندلس ترویج کرد و بلای خانمان سوز را همانند ویروس بین مردم گسترش داد که یک مرتبه تمام عزت و اقتدار آن‌ها فروریخت و دشمن بر آن‌ها سیطره یافت.

امام جمعه قزوین خاطرنشان کرد: کرد: از مدیران دستگاه قضایی قزوین، نیروهای انتظامی، بسیج مردمی و بانوان امر به معروف و نهی از منکر که وارد میدان شدند و با بدحجابان مثل خواهر و فرزند خودشان رفتار و مدارا کردند، تقدیر و تشکر داریم، از همان بانوانی که به تذکرات دلسوزان توجه کردند و رفتار خودشان را تغییر دادند نیز تقدیر و تشکر می کنیم، چراکه اعتقاد داریم عفاف و حجاب نشانه استقلال، فرهنگ متعالی، پاکدامنی بانوان، سربلندی ایران و پایگاه معنوی برای پرورش نسل های پر افتخار جمهوری اسلامی است.

وی در پایان روز جهانی مطبوعات، ورزش پهلوانی، ایمنی حمل و نقل و شوراها را گرامی داشت و برای مجموعه دست اندرکاران آن آرزوی سربلندی و موفقیت کرد.